De Archetypes van Trailbuilding

Als mountainbiker rondzwerven en nieuwe trails verkennen of verplicht op een mountainbikeroute fietsen? De mogelijkheden om te biken zijn niet overal hetzelfde. We kennen hier geen ‘allemansrecht’ zoals in een aantal Scandinavische landen waar je vrij gebruik mag maken van de natuur. Soms mag je in Nederland overal mountainbiken, soms alleen op aangegeven routes en soms ook helemaal niet. Maar wie bepaalt dat? Wie legt ‘onze’ routes aan en wat wil de mountainbiker zelf? Om daar achter te komen voelen we vier verschillende belanghebbenden aan de tand die in elk geval één ding met elkaar gemeen hebben: een passie voor mountainbiken.

Tekst: Mark Torsius, Beeld: Michiel Rotgans

Arch1

De natuurbeschermer: Arne Heineman, regiodirecteur Natuurmonumenten

Another day at the office is geen enkel probleem als dat kantoor gevestigd is in het bezoekerscentrum van Nationaal Park Veluwezoom, pal naast een van de mooiste mountainbikeroutes van het land. Zeker wanneer je regiodirecteur bent van de grootste Nederlandse particuliere natuurbeschermingsorganisatie ook nog eens fanatiek mountainbiker met een ambitie om ooit de Grand Raid Cristalp te rijden. Arne Heineman beschermt en beheert met zijn medewerkers zo’n zestig natuurgebieden en zeshonderd historische gebouwen in Gelderland. Landelijk telt de organisatie 725.000 leden waarvan een deel zich recentelijk afvroeg of mountainbikers wel in de natuur thuishoren. Dat klinkt nogal paradoxaal aangezien een paar van de beste mtb routes uitgerekend in gebieden van Natuurmonumenten liggen. Dat lijkt ons een lastige klus, om je leden én bezoekers tevreden te houden. Toch zit er een ontspannen man voor me met een heldere visie over natuurbescherming én mountainbiken. En met één belangrijke boodschap: we moeten allemaal wat meer commitment tonen voor de natuur.

Wat is de aanleiding geweest voor Natuurmonumenten om mountainbikeroutes aan te leggen?
Daar is gewoon vraag naar. En natuurlijk ook een stuk regulering van de bezoekers. De Veluwezoom telt jaarlijks 2 miljoen bezoekers die komen om te recreëren of van de natuur te genieten. Dat zijn er zoveel en het zijn zoveel verschillende soorten bezoekers dat je dat wel een beetje moet zoneren. Dat is de reden geweest om een mooie mtb route aan te leggen. We moeten zorgen dat niet iedereen op dezelfde route zit.

Lukt dat?
Ik ben enthousiast mountainbiker en met mij vele anderen maar het is een beetje hetzelfde als met de voetballerij, je hebt veel enthousiaste voetbalfans en een paar hooligans. En die hooligans verpesten het voor de grote groep die wel weet hoe het hoort. Er zijn soms jongens die niet op de route blijven en spuitend van de modder met vijfendertig kilometer per uur een pad afdenderen waar mensen aan het wandelen zijn. Met een beetje pech steken ze ook nog hun middelvinger op. Je hebt dus relatief veel last van een kleine groep die zich asociaal gedraagt.

Hoe zit het met het beheer en onderhoud van de routes?
Ik zou het leuk vinden als de mountainbikers rond de Veluwezoom de boswachter zouden bellen en zouden zeggen; ‘Ik hoor wel nergens bij maar wil wel een zaterdag werken. Wanneer kan ik komen?’ Er is een lange periode geweest van individualisme en consumentisme. Er moet ook weer zoiets zijn van: ik doe eens wat terug. Een gezamenlijke natuurwerkdag voor mountainbikers, compleet met koffie en koek. Samen routes nalopen en opknappen. Hoe klinkt dat ?!

Horen mountainbikers thuis in de natuur?
Mijn persoonlijke mening is dat ze thuishoren in natuurgebieden op daarvoor geschikte plekken. Zodat men fris in het lijf en fris in het hoofd blijft. De enige manier om de natuur in Nederland op de kaart te houden is om mensen te verwonderen en te laten denken: wat is het hier mooi, blij dat ik hier kan zijn. En dat daar iets van respect uit volgt en de vraag, kan ik nog wat doen? Of dat men lid wordt van Natuurmonumenten.

Hoe ziet de toekomst van het mountainbiken eruit bij Natuurmonumenten?
We zorgen dat er goede routes liggen en wellicht kunnen we hier en daar nog uitbreiden. Ik hoop vooral dat mountainbikers een soort community van ‘dedicated users’ vormen die ongelooflijk veel plezier in hun sport hebben en die het een normale zaak vinden om een deel van de route te onderhouden.

Arch2

De beheerder: Natasja Nachbar, boswachter PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland

Op een aangepaste dienstmountainbike met Rohloffnaaf, bagagerek en fietstassen. Op die manier surveilleert Natasja Nachbar door de bossen en duinen van het Noordhollands Duinreservaat (NHD). Ben je in overtreding en Natasja is in zicht? Ze is verreweg de fastest forrester on a bike dus je moet van goede huize komen wil je aan haar ontsnappen. Na elf jaar wedstrijdbikster geweest te zijn en één keer zelfs Nederlands kampioen downhill, verruilde ze drie jaar geleden haar baan als hovenier voor die van boswachter bij PWN. Sindsdien houdt ze toezicht en geeft ze excursies in het gebied dat van groot belang is voor de waterwinning in Noord-Holland en daarnaast over veel natuurwaarden beschikt. Mountainbikers zijn welkom in het NHD maar de toegang is wel aan regels gebonden. Een dag- of jaarkaart is verplicht en er geldt een tijdzonering.

Je mag in het NHD tot 10.30 uur vrij mountainbiken op de onverharde paden en daarna niet meer. Wat is de reden daarvan?
Je moet je realiseren dat in het Noord Hollands Duinreservaat bijna 5 miljoen bezoeken op jaarbasis plaatsvinden. Dat geeft aan hoe druk het is in een weliswaar lang maar wel heel smal gebied. Om onderlinge hinder te voorkomen houden we die tijdzonering aan, naast een ruimtezonering die we voor alle recreanten hanteren. In het open duingebied willen we de recreatiedruk bijvoorbeeld laag houden omdat daar de natuurwaarden het hoogst zijn.

Hoe kijk je zelf tegen deze regeling aan?
Voor mezelf als mountainbikester is het niet de ideale regeling, maar omdat ik goed begrijp wat de reden hier achter is, heb ik er nooit moeite mee gehad. Ook niet in de periode voor ik bij PWN kwam werken. Ik ga gewoon ’s ochtends vroeg op pad en als ik lang wil fietsen zorg ik dat ik om half elf het Noordhollands Duinreservaat uit ben en ga ik naar de route van Schoorl. De regeling wordt ook wel geaccepteerd bij bikers die in dit gebied komen.

Wel eens een mountainbiker moeten beboeten?
Ja, toch wel. Dat was de eerste keer heel raar om te doen. Het is niet m’n hobby en dat moet het ook zeker niet worden, maar het hoort nu eenmaal bij mijn werk. Het gebeurt ook niet zo vaak. Het is vaak een kleine groep die het verziekt voor een ander. Niet alleen bij de mountainbikers, net zo goed bij wandelaars, hardlopers of nordic walkers.

Ben je anders gaan kijken naar het mountainbiken toen je gestopt was met wedstrijden en boswachter werd?
Ik train niet meer, ik fiets nu. Vroeger was ik aan het trainen en lette ik niet bijzonder veel op de omgeving en nu kan ik genieten van alle het moois wat ik tegenkom. Ik zie en hoor nu veel meer tijdens het mountainbiken.

Hoe zie je toekomst van het mountainbiken er in dit gebied uit?
Ik vermoed dat het blijft zoals het is. Er komt denk ik geen verruiming in tijd of zonering omdat de onderlinge hinder niet is afgenomen. Het is niet anders, we willen ook andere gebruikers bedienen die behoefte aan rust en ruimte hebben. Ik heb er in mijn vrije tijd ook mee te maken. Alleen als ik in functie ben mag ik 24 uur per dag mountainbiken. En vergeet niet, er ligt 160 kilometer aan hele leuke paden waar je wel mag mountainbiken.

Arch3 De routebouwer: Patrick Jansen, eigenaar Tracks&Trails en directeur Probos

Out slope, grade reversals, rolling grade dips, half rule en technical trail features. Een goede Nederlandse vertaling is nog niet gevonden en dus bestaat het vakjargon van een routebouwer vooral uit Amerikaanse termen. Daar in Amerika ligt ook de grote inspiratie voor Patrick Jansen. Bij de International Mountain Bicycling Association, de organisatie die een enorme expertise heeft opgebouwd op het gebied van trailbuilding. Sinds een jaar of vijf past Patrick deze technieken ook toe in Nederland met als laatste wapenfeit een trainingsparcours op Papendal met verschillende rock gardens. Want routebouwen 2.0, da’s even wat meer dan alleen een paar palen de grond in slaan. Zeker voor iemand die zelf wel van een technische uitdaging houdt en afgelopen jaar nog de BC Bike Race bij de masters won.

Wanneer ben je begonnen met het bouwen van routes?
Het is gestart met het doen van onderzoek naar de vraag of mountainbikers schade en overlast veroorzaken. Ik stoorde me aan het feit dat er vaak onzin over mountainbikers werd verteld of geschreven. Een van de uitkomsten van dat onderzoek was dat je door mountainbikeroutes te bouwen schade en overlast kunt voorkomen. Naast natuurlijk gedragsregel en voorlichting. De eerste keer dat ik singletracks heb aangelegd was in Brabant. Ik ben toen met een beheerder van het Brabants Landschap het terrein in geweest en kreeg toestemming om in twee bospercelen singletracks te bouwen.

Waarom is het belangrijk om routebouwtechnieken toe te passen?
Routebouwtechnieken zijn bedoeld om het water van de route te houden en de mountainbiker erop. Water is de grote vijand van een goede trail. Vooral in erosie-gevoelige gebieden met hellingen, zoals op de Veluwezoom of oude vuilstorten als Bergschenhoek. De meeste routes in Nederland zijn vlak, dan heb je niet zo’n last van water-erosie maar wel van modderig rijden met uitdijende paden als gevolg. Verder heb je te maken met singletracks en een goede flow om de route leuker, uitdagender te maken. Dat zit er op oude routes vaak nog niet in. Wat ik tegenwoordig veel doe is standaard singletracks inbouwen. Dat heeft voor beide partijen voordelen. Uitdagende trails waar mountainbikers op blijven waardoor deze groep voor de beheerder beter te sturen is in het terrein.

Vrij rijden of op routes rijden?
Vrij rijden is natuurlijk fantastisch maar ik merk dat als er een goede route ligt, ik niet zo snel geneigd ben om daar van af te wijken. Als ik weet dat een route totaal niet interessant is ga ik ‘m niet eens rijden. Ik ben ook echt benieuwd hoeveel mountainbikers nog zullen afwijken van een hele goede route als de rest van het gebied ook vrij toegankelijk is.

Hoe ziet de toekomst eruit?
Er is nu een trend ingezet met technical trail features zoals rock gardens, vlonders, kuipbochten en balansbalken waar een steeds bredere groep interesse in heeft. Wat we steeds meer zullen zien is dat je deze niet op de doorgaande route maar op parallelle paden bouwt of in skill parks. We zijn voornamelijk een cross country land dus ik verwacht geen enorme downhill en freeride achtige TTF’s zoals in Canada. Dat soort dingen liever ook niet illegaal want dat is funest voor het imago van de biker.

Heb je als routebouwer nog speciale ambities?
Een wereldbekerparcours bouwen in Nederland, daar gaan m’n handen wel van jeuken. Daarnaast wil ik bereiken dat beheerders die mountainbiken willen reguleren dat doen tot het niveau waarop het probleem is opgelost en niet verder. Geen extra beperkende maatregelen voor mountainbikers als dat niet nodig is. En mtb-routes van Amsterdam naar Enschede en Groningen naar Maastricht.

Arch4

De biker: Huub Hakvoort, voorzitter Stichting Freeride Achterhoek

Hij is letterlijk met de mountainbikesport meegegroeid. Begonnen op een cross country fietsje, al snel op zoek naar wat meer uitdaging als freerider en toen het bikepark van Stichting Freeride Achterhoek (SFA) gerealiseerd was, kon ook de dirtbike niet achterblijven. Huub Hakvoort, voorzitter van SFA, beoefent nog steeds alle drie de mountainbikedisciplines hoewel de meeste passie bij het freeriden ligt. Maar dat blijkt toch wat lastig in Nederland. Weinig hoogteverschil en daar waar het wel zou kunnen ontbreekt het aan medewerking van de terreinbeheerders om wat mooie lijnen aan te leggen. De frustratie die dat opleverde heeft zijn passie voor de mountainbike gelukkig niet doen afnemen.

Hoe is het mountainbiken bij jou begonnen?
Ik heb ooit een mountainbike gekregen van vrienden die al fietsten. Vooral in Montferland en ik moest maar een keer mee. Ik had het gevoel of ik daar op wintersport was, door die heuvels daar en de gave, technische route. Het begon met cross country maar al snel zochten we de randjes op. Even je fiets tegen een walletje gooien, beetje springen over wortels. Toen we iemand op een freeride fiets zagen waren we verkocht.

Waar gingen jullie in die beginperiode rijden?
We bouwden af en toe wat op de route van Montferland maar dat was illegaal en werd ons niet in dank afgenomen door Natuurmonumenten. Van freeriden wilden de beheerders niets weten. Ik begrijp dat de ruimte beperkt is maar kreeg het idee dat men überhaupt niet wilde luisteren. Daarom gingen we naar Willingen want het bikepark in Winterberg bestond toen nog niet. We gingen pas wat meer bouwen toen we met een grotere groep waren. We bouwden veel north shore op een gebied dat van Staatsbosbeheer bleek te zijn. Je voelt ‘m al aan, dat was geen lang leven beschoren. We moesten alles afbreken maar we hadden wel een opening bij de gemeente en Staatsbosbeheer. Ze wisten vanaf dat moment dat we toch wel serieuze lui waren.

Was dat de periode dat ook het bikepark ter sprake kwam?
Toen is dat balletje wel gaan rollen en hebben we besloten georganiseerd verder te gaan om niet weer weggestuurd te worden. Anders hadden we nooit voor elkaar gekregen wat we nu hebben. De gemeente Doetinchem kwam met tien mogelijke locaties aanzetten. Nadat de vergunningen en sponsoren binnen waren heeft Red Bull ons met het Backyard Digger project enorm op weg geholpen. Enige nadeel is dat het vlak terrein is en we meer een dirt jump park zijn dan we vooraf hadden gedacht. We hebben ook wel north shore gebouwd maar het is geen freeriden zoals in het buitenland.

Hoe ziet de toekomst van SFA eruit?
Mogelijk komt er in Doetinchem een oude vuilnisberg vrij. Dan willen we eventueel daar naar toe maar voorlopig blijven we op dezelfde plek. Ik denk overigens wel dat er in Nederland plekken zijn waar je een freeride baan zou kunnen maken. Laatst waren we in Mook waar we in gesprek geraakt zijn met de boswachter van Staatsbosbeheer. Die gaf aan dat als het georganiseerd is en er een vast parcours ligt zodat iedereen weet wat daar gebeurt, ze daar wel open voor stonden.

Hoe zou jij de mountainbike cultuur in Nederland omschrijven?
Mountainbiken in Nederland is voorwiel kijken. Maar je moet om je heen kijken, ga eens genieten! Ze willen vooral hard fietsen, snel klimmen maar als er een paar technische bochten komen zijn ze nergens. Wielrenners op een mountainbike. Terwijl wij juist van die technische dingen houden. Lekker rijden met wat vrienden met een rugzakje op, dat is toch het mooiste wat er is?

van